Stanisław Łańcucki – jedyny jak dotąd poseł z Grochowiec. Pierwszy komunista w sejmie.

Stanisław Łańcucki – urodzony 6 września 1882 w Grochowcach. Działacz polskiego ruchu robotniczego, kolejarz. Poseł na Sejm II Rzeczpospolitej w latach 1919-1926. Pierwszy patron szkoły w Grochowcach. Kim był? Czy mamy powody do wstydu z powodu jego działalności?

W internecie nie znajdziemy wiele informacji na temat jego życia i działalności. Nieco wiedzy dostarcza Wikipedia (link). Więcej informacji przeczytamy w Roczniku Historyczno-Archiwalnym (tom II), wydanym w 1985 w Przemyślu.

Wybrany posłem w 1919 roku, z okręgu obejmującego powiatu jarosławski, przeworski oraz łańcucki. Na dwóch kandydatów PPSD (Łańcucki i A. Chudy) oddano wówczas 11 491 spośród 74 122 głosów. W Sejmie wszedł do Związku Parlamentarnego Posłów Socjalistycznych. W 1920 roku mianowano go komisarzem werbunkowym na powiat sanocki. Jednak nie wykonał polecenia, bo sprzeciwiał się wojnie z bolszewikami. 9 maja 1921 roku odszedł z PPS, a trzy dni później dołączył do Komunistycznej Partii Rzeczypospolitej Polski. W związku ze zmianą partii nosił się ze złożeniem mandatu, ale decyzję pozostawił swoim wyborcom. Podczas zebrań robotników w Jarosławiu udzielono mu poparcia, więc pozostał posłem.

Był pierwszym posłem komunistycznym w Sejmie RP. Podczas jego wystąpienia 24 maja 1921 inni posłowie wzywali go do opuszczenia kraju. Powiedział wtedy „Ja jestem Polak i tutaj mówić będę”.

„W czasie kadencji Sejmu Łańcucki złożył też siedem interpelacji i jeden wniosek nagły. Wszystkie wystąpienia dotyczyły spraw lokalnych, obrony interesów robotniczych, bezprawnych aresztowań, konfiskat postępowych gazet”. Ostatni raz w Sejmie wystąpił 19 maja 1922 podczas dyskusji nad projektem ustawy o monopolu tytoniowym.

W 1922 roku został ponownie wybrany do Sejmu z listy Związku Proletariatu Miast i Wsi, w okręgu obejmującym Będzin (jako jeden z dwóch posłów komunistycznych). W debacie nad expose dla rządu Grabskiego, domagał się utworzenia rządu robotniczo-chłopskiego. Do aresztowania w grudniu 1924 na forum Sejmu przemawiał 17 raz, złożył 101 interpelacji oraz 4 wnioski poselskie. Był zaangażowany w przeforsowanie w Sejmie ustawy wprowadzającej wywłaszczenie bez odszkodowania wszystkich majątków ziemskich powyżej 30 ha. Ale gdy go głosowano, przebywał już w więzieniu.

Został aresztowany w swoim warszawskim mieszkaniu i przetransportowany do więzienia w Przemyślu. „Stosunkowo krótki okres śledztwa wskazywał na pośpiech władz i wcześniejsze spreparowanie zarzutów. Rozprawa rozpoczęła się 20 marca przed Sądem Okręgowym. Oskarżono go o zbrodnię zdrady głównej z art. 58 Kodeksu Karnego, który przewidywał za ten czyn karę śmierci.” W czasie pięciu dni procesu doszło do protestów w wielu miastach. W wyniki tego nacisku, ława przysięgłych uwolniła Łańcuckiego od zarzutów.

12 lutego 1926 roku zrzekł się mandatu poselskiego. W 1928 roku wyjechał z Przemyśla do Gdańska, a stamtąd do ZSRR. Wraz z żoną zamieszkał w Moskwie. Został aresztowany 14 czerwca 1937 roku. Następnie skazany na śmierć przez Kolegium Wojskowe Sądu Najwyższego ZSRR za „udział w polskiej narodowej organizacji terrorystycznej”. Wyrok wykonano 20 września tego samego roku. Pochowano go na cmentarzu Donskoy (krematorium Donskoy). W kwietniu 1955 został zrehabilitowany (źródło).

W sieci nie znalazłem informacji o jego związkach z Grochowcami, poza faktem urodzenia. Był natomiast mocno związany z Przemyślem, gdzie mieszkał, pracował i prowadził działalność od początku XX wieku do czasu wyjazdu do ZSRR w 1926 roku.

Na zdjęciu obok Stanisław Łańcucki (fot. Wikimedia Commons).